Arnika górska

(Arnica montana)

Aromatyczna, pachnąca, wieloletnia, mrozoodporna roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, osiąga 20–60 cm wysokości.

Występuje na terenach górskich i podgórskich Europy, w Polsce najliczniej w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim. Liście bardzo grube, zebrane w rozetę. Kwiaty złoto-żółte lub pomarańczowo-żółte z charakterystycznie zmierzwionymi płatkami o przyjemnym, aromatycznym zapachu. Kwitnie od maja do sierpnia. Często jest sadzona w ogrodach jako roślina ozdobna, głównie ze względu na swoje kwiatostany, dawniej uprawiano ją w ogródkach ziołowych.

Rozmnaża się przez podział rozrośniętych kęp lub przez nasiona, generalnie 20% nasion nie kiełkuje.

Nasiona zwykle kiełkują w ciągu 14-20 dni, wysiewa się je w marcu do skrzynek trzymanych w ogrzewanych i oświetlonych pomieszczeniach, w kwietniu sadzonki wysadza się do gruntu.

Wymaga słonecznego stanowiska, próchnicznej i lekko kwaśnej gleby.

Arnika tworzy kłącza, które rosną w cyklu dwuletnim: część rozetowa rośnie z przodu, a ogon powoli obumiera.

Kwiaty są zbierane przy bezdeszczowej pogodzie, gdy są w pełni rozwinięte. Korzenie można zbierać jesienią i suszyć po dokładnym umyciu.

Arnika może być toksyczna gdy jest przyjmowana wewnętrznie lub może powodować podrażnienia gdy jest nakładana na zranioną skórę

W niektórych krajach Europy Zachodniej liście są używane zamiast tytoniu. W Polsce jest zagrożona wyginięciem i została objęta ścisłą ochroną gatunkową. Wprowadzenie jej w XVIII aptek spowodowało wzrost jej popularności i prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia. Wiele ze zwyczajów pogańskich jest związanych z tą rośliną, według jednego, kwiaty zebrane 24 Czerwca miały specjalne właściwości lecznicze. Dawniej w Bawarii, w wigilię św. Jana arnikę wtykano na brzegach pól w celu ochrony przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała chronić przed uderzeniem pioruna.

Własności lecznicze arniki znane były od wieków. O leczniczym zastosowaniu tej rośliny pisała żyjąca na przełomie XI i XII wieku Hildegarda z Bingen.

Wyciąg z kwiatów bywa stosowany w kosmetyce do produkcji kremów i płynów do twarzy. Od wieków stosuje się ją w medycynie ludowej, ze względu na zdolność do szybkiego gojenia tkanek. W medycynie ludowej stosowana też na migreny oraz bóle głowy i napięcia. Z kwiatów lub kłącza robi się lecznicze nalewki lub wyciągi alkoholowe.

Działanie:

uspokajające, uśmierzające ból, rozluźniające mięśnie, pobudza układ krążenia, wykazuje właściwości adaptogenne, rozszerza naczynia wieńcowe w różnych stanach patologicznych, miażdżycy, zapaleniu mięśnia sercowego i skurczu serca. Zwiększa przepływ wieńcowy krwi. Stosowana wewnętrznie wzmacnia i uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, działa przeciwzakrzepowo oraz poprawia krążenie krwi. Stosowana zewnętrznie na krwiaki, oparzenia, obrzęki pourazowe, stłuczenia, ukąszenia owadów, a także do płukania jamy ustnej. Wygładza, nawilża i łagodzi podrażnioną skórę. Koszyczki kwiatowe mają liczne substancje czynne o działaniu:

przeciwzapalnym, przeciwbólowym, przeciwreumatycznym i antyseptycznym.

Używana jako dodatek do płynów do kąpieli wzmacnia pękające naczyńka krwionośne, zmniejsza cellulit i łagodzi dermatozy.