Bazylia eugenolowa

(Ocimum gratissimum)

Jednoroczna, krzewiasta, aromatyczna roślina o zapachu goździków, należy do rodziny Lamiaceae. Występuje naturalnie w Afryce, Azji Południowo-Wschodniej, na południu Rosji, Ukrainie, Mołdawii.

Osiąga od 70 do 150 cm wysokości, liście mają około 12 cm długości. Kwiaty są drobne, białe, wyrastają na wierzchołkach łodyg, kwitnie od lipca do sierpnia.

Nasiona do kiełkowania potrzebują ciepła i światła słonecznego (nie należy ich zbytnio przysypywać ziemią). Plantacje zakłada się najczęściej z rozsady, wysiewając nasiona najpierw do inspektu. Może być wysiewana w domu i uprawiana na południowym parapecie przez cały rok. Wymaga gleby żyznej, ciepłej, przepuszczalnej. Stanowisko powinno być słoneczne, umiarkowanie wilgotne, osłonięte od wiatru. Aby roślina rozkrzewiała się, należy uszczykiwać wierzchołki pędów.

Roślina ma odrobinę gorzki smak i silnym korzenny aromat, przypominający zapach goździków i ziela angielskiego. Jest powszechnie stosowana w kuchni Europy Zachodniej i Południowej (szczególnie francuskiej i greckiej), jak również na Zakaukaziu. Może być używana świeża, suszona, solona lub mrożona, jest wykorzystywana do pikantnych sosów sałatkowych, pierwszych i drugich dań, do makaronów, pizzy i jako przyprawa do grillowania. Często stosowana do przetworów z warzyw (pomidorów, ogórków, papryki, cukinii). Doskonale sprawdza się jako przyprawa do jabłek lub gruszek, w produkcji różnego rodzaju dżemów, konfitur, marmolad, soków i galaretek. Dawniej wierzono, że świeże liście bazylii nadają sokowi pomidorowemu właściwości toniku.

Jest bardzo interesująca dla przemysłu spożywczego jako ewentualny substytut olejku goździkowego. Surowcem zielarskim jest ziele zbierane na początku kwitnienia roślin. Ściętych rośliny nie należy gnieść ani pozostawiać na słońcu. Suszy się je po rozłożeniu cienką warstwą w temperaturze 35 stopni, w zacienionym i przewiewnym miejscu.

Roślina wykazuje właściwości antybakteryjne, antyseptyczne, przeciwgrzybicze, przeciwwzdęciowe, przeciwzapalne i hipoglikemiczne i jest szeroko stosowana w medycynie. W medycynie ludowej stosowana jako środek rozkurczowy, regulujący trawienie, pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego, przeciwwymiotny, do leczenia padaczki, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, wywoływania miesiączki, do leczenia alkoholizmu oraz chorób układu moczowego.

Zewnętrznie do okładów, kąpieli i płukanek na gojenie się ran, stany zapalne jamy ustnej, reumatyzm oraz do zwalczania wszelkiego rodzaju grzybicy.

Ze względu na właściwości zmiękczające bazylia goździkowa jest używana do wyrobu domowych kosmetyków oraz do odświeżających i nadających skórze miękkość kąpieli.

Odwar z korzeni stosuje się tradycyjnie wobec biegunki, zaburzeń żołądkowych, bólu głowy oraz jako środek uspokajający dla dzieci. Wdychanie zapachu suszonych liści miało przynosić ulgę przy migrenie. Syrop z miodem jest używany przeciwko kaszlowi, na zapalenie oskrzeli i bóle głowy. Roślina jest wykorzystywana przez zielarzy do leczenia różnych dolegliwości m.in. zakażeń bakteryjnych, cukrzycy, bólu i uszkodzeń wątroby.

W nowoczesnej medycynie jest używana głównie jako lek rozkurczowy i żołądkowy. Olejek zawiera eugenol działający przeciwbakteryjnie i stosowany w stomatologii jako środek dezynfekujący. Inne zastosowania Ocimum gratissimum są nadal badane, zwłaszcza użycie olejku jako środka przeciwbólowego.