Bylica piołun

(Artemisia absinthium)

Grand wormwood, Absinthe

Gatunek mrozoodpornej byliny z rodziny Asteraceae. Występuje naturalnie na terenie Europy, Azji oraz Północnej Afryki, dorasta do 1 m wysokości. Roślina wytwarza krótkie, podziemne, zdrewniałe kłącza, dzięki którym rozmnaża się wegetatywnie tworząc niewielkie ‚zarośla’.

Łodyga i liście są koloru srebrno-szarego, pokryte gęstymi, jedwabistymi włoskami. Wierzchnia warstwa liści jest popielato-zielona, spodnia — srebrzystobiała. Kwitnie od lipca do września. Rozmnaża się łatwo z nasion i przez kłącza. W pierwszym roku z nasiona wyrasta tylko różyczka liściowa, w następnym i kolejnych roślina wytwarza pęd z kwiatami.

Mrozoodporność: strefy od 4 do 8 (wg USDA).

Dobrze rośnie w miejscach suchych i nasłonecznionych, w średnio żyznej glebie. Naturalnie porasta słoneczne i kamieniste zbocza, przydroża, rumowiska i tereny kolejowe. Odstrasza larwy owadów, gdy jest posadzony na skraju obszaru uprawy. W pasiekach od wieków sadzono piołun dla zapobiegania chorobom pszczół.

W ochronie roślin stosuje się fermentowany nawóz piołunowy.

Oprócz tego, że jest używany jako lek, piołun może być również używany jako przyprawa poprawiająca trawienie tłustych potraw.

Piołun jest składnikiem absyntu, napoju alkoholowego z ekstraktami z piołunu, kopru włoskiego, anyżu i melisy, który stał się szczególnie popularny w XIX wieku i został czasowo zakazany w różnych krajach europejskich ze względu na zawartość tujonu i podejrzewane szkodliwe działanie.

Ze względu na intensywny gorzki smak i silny aromat jest obecnie rzadko stosowany jako przyprawa. Używa się go w małych ilościach, stosuje się świeże liście albo świeże lub suszone kwiaty. Dawniej używano go do przyprawiania tłustych i ostrych potraw, sałatek i zup jarzynowych. W średniowieczu był używany do przyprawiania miodu. W 18 wieku w Anglii piołun czasem dodawano zamiast chmielu do piwa. Jest to również dodatkowy składnik do miętowej herbaty w Maroku.

Indianie używali piołunu w identyczny sposób, co tybetańscy mnisi. Palili go w specjalnych kadzielnicach przed rozpoczęciem rytuałów magicznych. Dym, który ich zaczynał otaczać, pełnił funkcję ochronną. Stosowano go w szamańskich ścieżkach ognia, podczas których, szaman przechodził gołymi stopami po żarzących się węglach. Przed taką ścieżką sypało się piołun.

W starożytnej Grecji roślina została poświęcona dziewiczej bogini polowań Artemidzie, w Egipcie, gdzie była również używana w zaklęciach miłosnych, dla bogini płodności Bastet.

W starożytnym Egipcie kapłani używali go w obrzędach związanych z kultem Izydy.

Dawniej w Noc Świętojańską rzucano piołun do ognia i przystrajano nim domy, strzechy, okna i płoty, miało to chronić przed chorobami i pasożytami oraz odstraszać czarownice, demony i wszelkie zło. Z terenów Europy pochodzi legenda, jakoby noszenie przy sobie woreczka piołunu miało odstraszać złe duchy i rusałki. Piołun w wierzeniach ludowych był amuletem.

W starożytnej Grecji stosowano go jako remedium na bóle menstruacyjne, anemię i reumatyzm.

W średniowieczu jego zastosowanie jako rośliny leczniczej szczegółowo opisała m.in. Hildegarda von Bingen, podkreślając przede wszystkim zastosowania zewnętrzne.

Jest tradycyjnie stosowana od wieków w medycynie Europy, uważa się, że pobudza apetyt i łagodzi niestrawność.

Przy zastosowaniu wewnętrznym (roślina nie powinna być przyjmowana zbyt długo lub w zbyt dużych dawkach, może być toksyczna):

Jest skuteczny w pobudzaniu apetytu, w dolegliwościach przewodu pokarmowego, takich jak zapalenie żołądka lub wzdęcia, w stymulowaniu czynności wątroby oraz w zaburzeniach spazmatycznych jelit i dróg żółciowych. Efekt trawienny przypisuje się zawartym w nim gorzkim substancjom.

Od dawna znane są jego właściwości lecznicze: Pobudza funkcje trawienne, stosuje się zwłaszcza przy niestrawności, braku apetytu i bezkwasowości żołądka. Stosowany na schorzenia wątroby i zaparcia, działa żółciopędnie i odkażająco oraz jest środkiem przeciwrobacznym (m.in. na pasożyty jelitowe). Jest toksyczny dla pasożytów i często stosuje się go do ich zwalczania. Działa żółciopędnie i spazmolitycznie – stąd też napary z ziela i nalewkę z piołunu stosowano w bardzo niewielkich dawkach w bezsoczności i niedokwaśności soku żołądkowego, niestrawności, niedostatecznym wytwarzaniu żółci i braku apetytu.

Ekstrakt z roślin wykazał silne działanie przeciwbakteryjne, szczególnie na bakterie Gram-dodatnie.

Dawniej nalewki i napary z piołunu stosowano również w neurastenii. Stosowanie środka neurotoksycznego do leczenia nerwów nie jest dziwne, gdyż podobnie jak złożony jest skład chemiczny piołunu, tak też skomplikowane jest jego działanie, np. jest zarówno toksyczny dla nerwów, jak i je chroni.

Przeciwwskazaniami do wewnętrznego stosowania piołunu są m.in. ostre stany zapalne przewodu pokarmowego, żylaki oraz ciąża i karmienie piersią.

Przy zastosowaniu zewnętrznym:

Odwar z ziela można także stosować zewnętrznie przy zwalczaniu pasożytów skóry, gdyż działa na nie toksycznie. W tym celu stosowano też gotowe preparaty zawierające piołun (np. zawierające nalewkę z bylicy piołunu, wrotyczu pospolitego i ocet). Używany przy owrzodzeniach i ranach. Napary z ziela dodawano do kąpieli przy chorobach reumatycznych. Napar z piołunu (mimo że nie zawiera saponin), stosunkowo szybko zmywa tłuszcz, smar i olej z rąk. Zawieszany w szafach, chroni przed molami.

Oddziaływanie klimatyczne:

Przebywanie w okolicach porośniętych piołunem ma łagodzić duszności u niektórych chorych na astmę.