Opis
Macierzanka tymianek
(Thymus vulgaris)
Tymianek pospolity
Tymian
Wieloletni, niski (od 15 do 20 cm wys. ) krzew należący do rodziny jasnotowatych. Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego, obecnie występuje dziko w Maroku,
Hiszpanii i Włoszech.
Uprawiany na całym świecie jako przyprawa, roślina ozdobna(okrywowa) i lecznicza.
Rośnie najczęściej na słonecznych wapiennych zboczach. Ma silny aromatyczny zapach.
Kwiaty drobne, zabarwione ma kolor liliowy do różowego. Rozpoczyna kwitnienie w maju i kwitnie do września (aby roślina nie zmarniała, należy usuwać przekwitłe kwiaty). Wytrzymałość rośliny na bardzo wysokie temperatury również pochodzi od olejku, który produkuje w nocy a wyparowuje w dzień.
Zjawisko allelopatii (wydzielania do gleby substancji powodujących zamieranie konkurencyjnych roślin) zwiększa dominację tymianku i powoduje że rozprzestrzenia się on w mniej lub bardziej okrągłe kępy.
Tymianek znano już w starożytności. Samarytanie znali jego właściwości bakteriobójcze już 3000 lat p. n. e. Egipcjanie stosowali go do kadzideł i mumifikacji zwłok (ze względu na ich właściwości bakterio- i grzybobójcze). W starożytnej Grecji chwaląc kogoś mówiono, że ‚pachnie tymiankiem’. Używano go tam, jako kadzidła dla różnych bóstw. W czasach średniowiecznych, roślina symbolizowała odwagę (thymon od greckiego słowa odwaga lub odkażać), rycerze wyruszający na wyprawy krzyżowe otrzymali od swych dam szale z wyhaftowaną gałązką tymianku. Powszechnie sądzono, że herbata z liści tymianku zapobiega koszmarom, niektórzy twierdzili że taka herbata z dodatkiem innych ziół, umożliwia widzenie wróżek i nimf.
Średniowieczni zielarze uważali tymianek jako środek pobudzający i rozkurczowy, zalecali spanie na tymianku i wdychanie go, jako lekarstwo na melancholię i padaczkę.
W 1725 r. niemiecki aptekarz odkrył, że olejek z rośliny zawiera silny środek dezynfekujący o nazwie tymol, o dużej skuteczności wobec bakterii i grzybów.
W Szkocji herbata przyrządzana z tymianku dodawała odwagi i odpędzała koszmary nocne.
W literaturze tymianek kojarzony był często z wróżkami.
Podobno jest lekiem na nieśmiałość i uznano go za afrodyzjak.
Olejek jest stosowany w przemyśle perfumeryjnym.
Zwierzęta roślinożerne są smakoszami tej rośliny, jest szczególnie uwielbiana przez króliki, zające i kozy.
Świeże liście mogą być z powodzeniem stosowane na ukąszenia owadów.
Jest on używany w aromaterapii i w kosmetyce (do pielęgnacji jamy ustnej oraz do kąpieli oczyszczających i regenerujących komórki skóry).
We Francji likier tymiankowy Farigoulette jest serwowany z lodem. Rośliny używa się również do przyrządzania różnych nalewek ziołowych. Jest podstawą likierów.
Jest jednym ze składników Bouquet garni.
Aktualnie stosuje się tymianek jako przyprawę, zwłaszcza w kuchni południowej (Hiszpanii, Francji, Włoch, Grecji, ale także Albanii i Bałkanów). Zbioru liści i gałązek dokonuje się przed samym kwitnieniem, najlepiej w godzinach przedpołudniowych.
Ziele tymianku zawiera od 0, 75 do 3, 5% olejku, którego głównym składnikiem jest tymol i karwol. To właśnie wzajemny stosunek obu tych fenoli odpowiada za walory smakowe przyprawy.
Idealnie komponuje się ze śródziemnomorskimi potrawami, pasuje do pomidorów, sałatek, grillowanych potraw, zup, roślin strączkowych, makaronów i zapiekanek.
Tymianek dodaje charakterystycznego aromatu do sosów, zalew, gulaszu, wędlin.
Aromatyzuje się nim również oliwę lub ocet (do uprzednio ogrzanego dodaje się świeże gałązki rośliny i zostawia na tydzień w ciemnym miejscu), do aromatyzowania najlepiej wybierać ocet winny z białego wina lub ocet jabłkowy.
Jego typowy smak oraz zawartość % poszczególnych składników w olejku może być różny w zależności od gleby i warunków w jakich rośnie.Jest to roślina miododajna i wydajnośc z jednego kwitnącego może osiągnąć średnio 150kg.
Tradycyjnie, miód tymiankowy jest stosowany do słodzenia herbat ziołowych w godzinach wieczornych, ponieważ ma właściwości łagodzące i pomaga w zasypianiu. Miód tymiankowy jest bardzo bogaty w miedź i bor. Badania w szpitalu uniwersyteckim w Limoges wykazały, że miód tymiankowy posiadał niezwykłe właściwości kiedy był używany do leczenia ran. Ma uznane właściwości antyseptyczne, zalecane dla zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych, układu oddechowego i przewodu pokarmowego.
Roślina ma właściwości antyseptyczne, tonizujące, rozkurczowe, wykrztuśne, robakobójcze, przeciwzapalne, bakterio- i grzybobójcze oraz wykrztuśne, przeciwutleniające. Wewnętrznie jest używany na choroby płuc i gardła, astmę, katar sienny, przeciwpasożytniczo, na zapalenie oskrzeli, zapalenie krtani, i przeciwwzdęciowo.
Zewnętrznie łagodzi ukąszenia, zakażenia grzybicze, bóle reumatyczne, zapalenia kości i stawów.
Tymol działa również jako środek wykrztuśny (rozrzedza wydzieliny w drogach oddechowych) oraz jako środek antyseptyczny na rany.
Używa się go do poprawiania apetytu i trawienia.
Jest skuteczny przeciwko biegunce, wzdęciom, zapaleniom przewodu pokarmowego.
Tymianek jest jednym z najbardziej aktywnych, antyseptycznych leków ziołowych, jest skuteczny wobec bakterii, grzybów, pierwotniaków i pasożytów jelitowych.
Dzięki temu może być stosowany w leczeniu przeziębienia, kaszlu, bólu gardła, zakażeń jamy ustnej. Jest doskonałym środkiem dezynfekcyjnym do płuc. Może być stosowany w inhalacjach, do płukania jamy ustnej lub gardła.
Pomaga także na zakażenia układu moczowego, działa moczopędnie. Stmuluje krążenie krwi i produkcję białych krwinek, tym samym zwiększa odporność organizmu.
Tymianek ma wiele pożytecznych chemotypów. Zmienność jest zależna od wpływów środowiska (gleba, wysokość) oraz klimatu (temperatura, nasłonecznienie), w których rozwija się roślina. Niektóre chemotypy są bardziej dostosowane do określonych zastosowań leczniczych.
Chemotyp karwakrol (w warunkach ekstremalnych upałów i suszy)
Chemotyp tymol (we wszystkich rodzajach gleb) stosuje się w przypadkach ogólnego zmęczenia, jest głównie antyzakaźny i może być stosowany w leczeniu astmy, podrażnień skóry i trądziku różowatego.
Chemotyp linalol (górzyste obszary o wysokiej wilgotności) ma skuteczne dzialenie przeciwgrzybiczny w przypadkach zakażenia Candida albicans. Jest to również robakobójczy (ze względu na mniej agresywne działenie, ten chemotyp jest preferowany w leczeniu dzieci).
Chemotyp thuyanol (pośredni między linalol i geraniol) jest bakteriobójczy (szczególnie w przypadku chlamydii) i przeciwirusowy. Jego działanie jest bardzo pozytywne w leczeniu wielu chorób wywołanych przez te mikroorganizmy.
Chemotyp geraniol (wysokość nawet do 1000 m) jest lekiem przeciwgrzybiczym, przeciwwirusowym i przeciwbakteryjnym. Jest to również skuteczny cardiotonic. Stosowany w czasie porodu, w przypadkach zapalenia oskrzeli i wirusowego zapalenia jelit.
Nadużywanie może spowodować nadczynność tarczycy.
